زادروز «رودكي» پدر شعر پارسي نوين و نگاهي گذرا به او و كارهايش
بيشتر مورّخان و كرونيكلرها در اينكه رودكي پدر شعر پارسي نوين (پارسي معاصر) 25 دسامبر سال 858 ميلادي به دنيا آمده است متفق القول هستند و برخي هم با محاسبات خود، وقوع آن را در همان روز، ولي در سال 860 ميلادي نوشته اند. سالِ درگذشت وي «940» ميلادي نوشته شده است كه چند پژوهشگر، درستِ آن را سال 941 ميلادي مي دانند. رودکی شاعر مشترک همه پارسی زبانان جهان و از عوامل وحدت فرهنگی مردمی است که در قطعات منفصله ايرانزمين زندگی می کنند و نیاکان و درنتیجه خصلت ها و منش مشترک دارند.
وشيروان کيهاني زاده, مهمترين رويدادهاي ايران و جهان
ابوعبدالله جعفر ابن محمد (رودکي) در يك روستاي ناحیه رودَك منطقه سُغد خراسان (اينک واقع در ناحيه پنجکنت ايالت سُغد جمهوري تاجيکستان) به دنيا آمد و در ناحيه اي نه چندان دور از زادگاهش مدفون شده است. ميخائيل ميخائيلويچ گراسيموف باستان شناس و انسان شناس روس (1907 – 1970) گور اورا يافته و از روي بقاياي استخوانهايش مجسمه اش را ساخته است.
رودکي در دوران سامانيان (در عصر احياء و رشد ادبيات، هنر و فرهنگ ايراني) ميزيست و از نزديکان و همنشينان اميرنصر ساماني (نصر دوم پسر احمد ساماني) بود. سامانيان در ايرانِ پس از حمله عرب، بيش از هر دودمان ديگر براي احياء زبان فارسي و فرهنگ و تمدن ايراني كوشيدند و نمونه بارز ميهندوستي ايراني را ارائه دادند.
دولت وقت ايران سوم دي ماه سال 1337 (1958) همزمان با پارسي زبانان شوروي و مردم افغانستان زادروز رودكي را با شكوه تمام برگزار كرد، و عنوانش را يكهزار و يكصدمين زادروز رودكي گذارد و قرار شد در تهران ـ در محل ساختمان دبستان دولتي رودكي در خياباني منشعب از خيابان حافظ يك تالار هنر به نام رودكي بسازند كه ساخته شد. [پس از انقلاب 1357 نام تالار رودکي به تالار وحدت تغيير داده شده است.]. در ايران ـ همان وقت، تمبر پُستي رودكي چاپ و به جريان گذارده شد. دولت شوروي نيز در سال 1958 تمبر يادبود او را چاپ و منتشر ساخت
رودكي نه تنها شاعر بلكه نوازنده و خواننده هم بود. مجسمه هاي او در ميدانهاي شهرهاي كشورهاي پارسي زبان قرار داده شده است تا از زحمات و خدمات او قدرداني شده باشد. پيش از رودكي هم شاعران پارسي گو بودند، ولي رسم بر اين شده است که بگويند: شعر پارسي با رودكي دوباره به دنيا آمده است. به نوشته برخي از مورّخان، رودکي متمايل به اسماعيليه بود و اواخر عمر که در بخارا و بويژه در دربار سامانيان مخالفت سخت با اسماعيليه شده بود مجبور به ترک اين شهر و بازگشت به زادگاهش شده بود که وفات او در سال بعد اتفاق افتاده بود. وي قبل از تَرک بخارا مورد بي مهري مقامات حکومتي قرارگرفته بود.
تمبر رودكي در شوروي
ميان مورخان ادبيات در اين مورد که رودکي نابيناي مادرزاد بود و يا در جواني نابينا شده بود و يا اينکه اواسط عمر؛ اختلاف نظر وجود دارد. از توصيف هايي كه در اشعار كرده و رنگهارا به درستي مشخّص ساخته است به نظر نمي آيد كه نابيناي مادرزاد بود و به احتمال زياد در مقطعي از عُمر كور شده بود. به گفته خود او، بدون آموزگار به اين مرتبه از هنر و ادب دست يافته بود كه اين اظهار نشان مي دهد از هوش و استعداد فراوان برخوردار بوده است.
از اشعار رودكي اعم از غزل، قصيده، رباعي و … كه در بيش از صد دفتر (بالغ بر دهها هزار بيت) درج شده بودند بيش از هزار بيت (52 مورد) در دسترس نيست كه ابيات:
بوي جوي موليان آيد همي ـ ياد يار مهربان آيد همي. ريگ آموي و درشتي هاي او (آن) – زير پايم پرنيان آيد همي. آب جيحون (رود آمودریا) از نشاط روي دوست – خِنگ (اسب سپید) مارا تا ميان آيد همي …. اي بخارا شاد باش و شاد زي ــ مير (امير) زي تو شادمان (ميهمان) آيد همي ….
از آن جمله اند كه گويند اميرنصر ساماني با شنيدن اين ابيات به اقامت طولاني خود در شهر هرات پايان داد و همان دم روانه شهر بخارا (حکومت نشين ـ پایتخت) شد.
اشعار باقي مانده از رودكي تسلط گسترده او را بر زبان و واژگان پارسي ثابت مي كند. وي يكي از 27 شاعر پارسي گوي دوران سامانيان بود، ولي برتر از همه. گويند رودكي در صدد به نظم در آوردن كليله و دِمنه هم بود. اين اندرز هميشه زنده و وِرد زبان مورخان را رودکي برپايه همان کتاب سروده است:
هرکه نامخت (نياموخت) از گذشت روزگار (تاريخ) – نيز ناموزد ز هيچ آموزگار
مرور بر اشعار رودكي نشان مي دهد كه پارسي امروز با زبان هزار و صد سال پيش تفاوت زياد ندارد و اين استواري منحصر به فرد زبان پارسي را در ميان زبانهاي ديگر، بايد مرهون شعراي پارسي گويي چون رودكي، فردوسي، حافظ و … بود و عميقا قدردانشان باشيم. زبان پارسي به خاطر اشعار آنان بوده که اين چنين استوار باقي مانده است [که در قرن 21، پیام های سلفونی و ایمیلی با کلمات شکسته و خودمانی دارد آن را تخریب می کند.]. دانشمندانِ معاصر ِ رودكي وي را ستوده اند از جمله ابوالفضل بَلعمي.
رودكي در باب اندرز هم اشعار متعدد گفته از جمله:
زمانه پندي آزاده وار داد مرا ـ زمانه را چو نكو بنگري همه پند است
به روز نيك كسان غم مخور، زنهار ـ بسا كسا كه به روز تو آرزومند است
همچنين:
اندر بلاي سخت پديد آيد؛ فضل و بزرگمردي و سالاري
و نيز:
مِهتران جهان، همه مُردند ـ مرگ را سر فرو همي كردند
زير ِ خاك اندرون شدند آنان ـ كه، همه كوشك ها بر آوردند
از هزاران هزار نعمت و ناز ـ نه به آخر، به جز كفن بُردند
اطلاعات نت
